Prekomerna težina i gojaznost su u 2010. godini uzrokovali više od 3,4 miliona smrtnih slučajeva u svetu. Broj gojaznih se od 1980. do 2016, godine značajno povećao kako među odraslima, tako i među decom. Iako su uzroci multifaktoralni svakako je najznačajniji potrošnja jeftine, kalorijski bogate i nutritivno siromašne hrane.

Povezanost gojaznosti sa kardiovaskularnim, cerebrovaskularnim oboljenjima, dijabetesom i karcinomima je dobro ispitana (1)  (2) Masno tkivo se može ponašati kao endokrini organ, stvarajući hormone, faktore rasta citokine koji ometaju regulaciju ćelijskog rasta i apoptoze pospešujući malignu alteraciju ćelija. Žene koje su razvile gojaznost u odraslom dobu imaju 40% veće šanse da obole od karcinoma dojke u periodu menopauze. (3), (4)

Unošenje prostih ugljenih hidrata i namirnica sa visokim glikemijskim indeksom dovodi do insulinske rezistencije. Kada se to dogodi, ćelije u organizmu ne dobijaju dovoljne količine glukoze koja im je potrebna. Organizam čoveka reaguje žudnjom za slatkišima i koncentrovanim ugljenim hidratima, uopšte. Posledica je unošenje još više ugljenih hidrata i razvoj dijabetesa. Dijabetičari imaju značajno veće šanse da obole od raznih tipova karcinoma. (5), (6), (7) Osim toga razvija se i gojaznost, obzirom da takve namirnice sadrže i visok nivo masti. Najveći rizik za razvoj karcinoma predstavljaju hidrogenizovane i neke zasićene masti koje imaju visok oksidativni potencijal. Visok nivo šećera u krvi deluje stimulativno na lučenje hormona. Pre svega hormona stresa, kortizola. Kortizol vrši supresiju imunog sistema i na taj način povećava rizik od nastanka karcinoma. Ishrana namirnicama sa visokim glikemijskim indeksom je povezana sa nastankom mnogih karcinoma, pre svega karcinoma dojke, kolorektalnog, pankreasa, jajnika, štitaste žlezde, endometrijuma, želuca. Dijeta sa niskim glikemijskim indeksom deluje suprotno. Povećan nivo insulina je povezan sa povećanim nivoom faktora rasta, pre svega IGF-1, koji je jedan od najsnažnijih promotera raka dojke. Žene u menopauzi, sa povećanim nivoom insulina imaju dva puta veće šanse da razviju karcinom dojke. (8), (9)

Visokoproteinska dijeta poput Atkinsonove i sličnih povećava rizik od smrti za čak 75%, a rizik od smrti uzrokovane karcinomom 4 puta među populacijom mlađom od 65 godina. (10)

Glavni razlog povećanog rizika su faktori rasta, pre svega IGF-1 koji dominiraju visokoproteinskim namirnicama životinjskog porekla u koje spadaju meso, mleko i mlečni proizvodi i zasićene masti. Prerađeno meso kao hamburgeri, viršle, kobasice, suhomesnati proizvodi sadrže nitrozo jedinjenja koja oštećuju DNK. Visoke temperature koje se koriste za termičku obradu ovih prizvoda stvaraju heterociklične amine i akrilamide, koji su poznati karcinogeni.

Dakle, u skladu sa preporukama SZO, treba smanjiti unos namirnica životinjskog porekla. Zamenite ih pečurkama, leguminozama i organskom sojom. Više o zamenama za meso možete pročitati ovde.

Literatura:

1. Peter T. Campbell, Obesity: a certain and avoidable cause of cancer, The Lancet, Volume 384, Issue 9945, Pages 727 - 728, 30 August 2014.   Ronenn Roubenoff, Excess baggage: sarcopenia, obesity, and cancer outcomes, The Lancet Oncology, Volume 9, Issue 7, Pages 605 - 607, July 2008;

2. The Lancet, Obesity and cancer outcome The Lancet, Volume 379, Issue 9824, Page 1366, 14 April 2012;

3. J. Ahn, et al., ‘Adiposity, adult weight change, and postmenopausal breast cancer risk’, Archives of Internal Medicine, 2007 Oct 22, Vol 167(19): pp. 2091–102;

4.   A.H. Eliassen, et al., ‘Adult weight change and risk of postmenopausal breast cancer’, Journal of the American Medical Association, 2006 July 12, Vol 296(2): pp. 193–201

5. R. Huxley, et al., ‘Type-II diabetes and pancreatic cancer: A meta-analysis of 36 studies’, British Journal of Cancer, 2005 June 6, Vol 92(11): pp. 2076–83;

6. S.C. Larsson, et al., ‘Diabetes mellitus and risk of colorectal cancer: A meta-analysis’, Journal of the National Cancer Institute, 2005 Nov 16: Vol 97(22): pp. 1679–87;

7. S.C. Larsson, et al., ‘Diabetes mellitus and risk of breast cancer: A meta-analysis’, International Journal of Cancer, 2007 Aug 15, Vol 121(4): pp. 856–62;

8. G.C. Kabat, et al., ‘Repeated measures of serum glucose and insulin in relation to postmenopausal breast cancer’, International Journal of Cancer, June 2009;

9. M.J. Gunter, et al., ‘Insulin, insulin-like growth factor-I, and risk of breast cancer in postmenopausal women’, Journal of the National Cancer Institute, 2009 Jan 7, Vol 101(1): pp. 48–60

10. Morgan E. Levine Jorge A. Suarez Sebastian Brandhorst Priya Balasubramanian Chia-Wei Cheng Federica Madia Luigi Fontana Mario G. Mirisola Jaime Guevara-Aguirre Junxiang Wan Giuseppe Passarino Brian K. Kennedy  Min Wei Pinchas Cohen Eileen M. Crimmins Valter D. Longo, Low Protein Intake Is Associated with a Major Reduction in IGF-1, Cancer, and Overall Mortality in the 65 and Younger but Not Older Population, Cell Metabolism, Volume 19, Issue 3, p407–417, 4 March 2014